Een transitiehuis is een kleinschalige woonvoorziening waar 12 tot 17 gedetineerden samenleven en werken aan hun re-integratie in de samenleving. Hierin worden ze dag en nacht intensief begeleid en ondersteund door een team van transitiebegeleiders en integratiecoaches, onder leiding van een coördinator.
De bewoners worden deelnemers genoemd. Deze term verwijst naar de actieve positie van de persoon. Hij neemt actief deel aan zijn eigen individuele re-integratietraject, maar ook aan het groepsproces én aan het project ‘transitiehuis’. Hij zit als een volwaardige speler mee rond de tafel en draagt verantwoordelijkheid voor zijn verleden, heden én toekomst. Deelnemers worden geplaatst in het transitiehuis op basis van een plaatsingsplan. Dit plan is het resultaat van een samenwerking tussen de directie van de gevangenis, de verantwoordelijke van het transitiehuis én de veroordeelde en omvat de doelstellingen waar de deelnemer rond zal gaan werken tijdens zijn verblijf.
De deelnemers van het transitiehuis leven samen in groep en functioneren als een kleine gemeenschap. De Kansenfabriek beschikt over een ruime ervaring in het begeleiden van groepsdynamische processen en de groep biedt een veilige plek om te gaan experimenteren met constructieve manieren van omgaan met anderen. De deelnemers zijn de hoofdrolspelers in het verhaal en hun inzet voor zichzelf en elkaar vergroot de kans op succes voor alle betrokkenen.
De re-integratie van ex-gedetineerden is een grootschalige onderneming dat vraagt om het nodige draagvlak. Het transitiehuis van de Kansenfabriek is dan ook geen eiland, maar fungeert als netwerkorganisatie die sterk inzet op samenwerkingen en partnerschappen, zowel lokaal als bovenlokaal.
Het transitiehuis vormt een brug tussen opsluiting in een klassieke gevangenis enerzijds en een volgende strafuitvoeringsmodaliteit (zoals elektronisch toezicht of voorwaardelijke invrijheidsstelling) onder begeleiding van een justitiehuis anderzijds.
Nieuwe deelnemers worden vanaf dag één begeleid en kunnen meteen deelnemen aan (groeps)activiteiten, huishoudelijk taken opnemen, bezoek ontvangen, werk zoeken en het transitiehuis verlaten onder begeleiding. Na een korte kennismakingsperiode kan de deelnemer een tewerkstelling aanvatten op de reguliere arbeidsmarkt in loondienst. Hierin wordt hij bijgestaan door de begeleiders, alsook door externe partners zoals VDAB. Als samenwerkingspartner biedt Groep Intro ook de nodige ondersteuning wat betreft de toeleiding naar de arbeidsmarkt van meer kwetsbare deelnemers. Zij kunnen begeleid worden naar werk binnen een maatwerkbedrijf of extra ondersteund worden door projecten die zich richten op tewerkstelling voor ex-gedetineerden. Uiteraard behoort het volgen van een opleiding gericht op latere tewerkstelling eveneens tot de mogelijkheden.
Deelnemers kunnen het transitiehuis ook verlaten voor andere activiteiten gericht op hun re-integratie. Sport en spel zijn voor veel mensen belangrijke uitlaatkleppen, dus ook voor de deelnemers van een transitiehuis. Zo wordt er in het kader van de begeleiding gezocht naar een zinvolle vrijetijdsbesteding, afhankelijk van de interesses van de deelnemer en het beschikbare aanbod in de regio.
De deelnemers maken naast de groep van het transitiehuis uiteraard ook deel uit van een persoonlijk netwerk. Het betrekken van dit netwerk is inherent aan de werking van het transitiehuis. De deelnemer is naast (ex-)gedetineerde in de eerste plaats een mens en neemt van hieruit verschillende rollen op in het leven. Hij is vader, partner, zoon, broer, vriend. Tijdens zijn verblijf in het transitiehuis krijgt de deelnemer de kans om al deze rollen opnieuw te gaan opnemen. Hij kan de banden met familie opnieuw aanhalen en versterken door ze te bezoeken in de eigen context aan de hand van uitgaansvergunningen (UV’s) en, indien toegekend, door middel van Penitentiair Verlof (PV).
Ook het opstarten en onderhouden van een professioneel netwerk, behoort tot het aanbod. Indien nodig kan er tijdens het traject hulpverlening worden opgestart. Dit kan gaan over psychosociale hulp, verslavingshulp, begeleiding bij budgetbeheer, etc. Dit kadert in de samenwerking met betrokken dienst- en hulpverlening die beschikbaar is in de samenleving. Deze hulpverlening kan dan bij uitstroom worden verdergezet en worden opgevolgd door het justitiehuis.
Activiteiten die de deelnemer alleen buitenshuis onderneemt (uitgangen), worden stelselmatig opgebouwd, steeds grondig voorbereid en nauwgezet opgevolgd en geregistreerd door de betrokken coach en de verantwoordelijke van het transitiehuis. De deelnemer dient zich strikt te houden aan de afspraken, de finaliteit én begin- en einduur van de uitgang.
De deelnemer kan het transitiehuis ook verlaten onder begeleiding. Dit kan individueel of voor georganiseerde groepsactiviteiten (sport, cultuur, ontspanning) waarvoor steeds meerdere begeleiders beschikbaar worden gesteld.
Tot slot organiseert het transitiehuis ook verplichte activiteiten in huis. Zo vindt o.a. om de twee weken het deelnemersoverleg plaats. Het deelnemersoverleg wordt voorgezeten door de coördinator en de agenda wordt bepaald door de groep in samenspraak met de medewerkers. Op dit overleg wordt het reilen en zeilen in huis besproken, er worden samenlevingsafspraken gemaakt en activiteiten georganiseerd. Het deelnemersoverleg wordt ook gebruikt om te werken rond inhoudelijke thema’s, zoals vorming over communicatie, conflicthantering, leren solliciteren, vaderschap, assertiviteit, etc. Een deelnemersoverleg heeft een belangrijke waarde omdat het de groep van deelnemers verbindt rond gemeenschappelijke thema’s en doelen én rond de visie van het transitiehuis.
Om de missie van de Kansenfabriek te bereiken, zetten de begeleiders intensief in op een zinvolle en gestructureerde daginvulling voor de deelnemers. Dit vertaalt zich in een gevuld programma van zowel individuele- als groeps- en zowel begeleide als zelfstandige activiteiten.
De doelgroep van het transitiehuis is een diverse groep mensen die één belangrijke noemer gemeenschappelijk hebben, namelijk deze van de detentie. De deelnemers zijn maximaal 18 maanden verwijderd van een mogelijke voorwaardelijke invrijheidsstelling (VI) en beschikken over voldoende vaardigheden om te kunnen verblijven in een open gemeenschapsregime. Met oog op een zinvolle invulling van het traject én op de veiligheid van mede-deelnemers, personeel en omwonenden, wordt er door alle betrokken partners uitgebreid geïnvesteerd in de selectieprocedure van de deelnemers. De deelnemer stemt vrijwillig en gemotiveerd in met de plaatsing in het transitiehuis, met de voorwaarden die hieraan verbonden zijn alsook met de geldende huishoudelijke regels.
In het transitiehuis heerst een sfeer van open, eerlijke en respectvolle communicatie. De groep biedt de deelnemers een veilige plek om te gaan experimenteren met constructieve manieren van omgaan met anderen. Ze leren verdraagzaamheid, communicatie en het oplossen van conflicten. Door het gemeenschapsgerichte karakter van de werking leren de deelnemers aandacht te hebben voor elkaars welzijn, eigen behoeftes (soms) uit te stellen en te denken en handelen in functie van het grotere geheel. Door sterk in te zetten op het samenleven, vinden deelnemers tijdelijk een thuis in het transitiehuis. Een veilige haven van waaruit ze zichzelf en hun leven (opnieuw) kunnen gaan opbouwen.
Wanneer een strafuitvoeringsrechtbank (SURB) beslist dat een deelnemer klaar is om het transitiehuis te verlaten, is hij nog niet onvoorwaardelijk vrij. Het transitiehuis heeft hem op dat moment voorzien van een sterke basis voor de volgende fase in zijn strafuitvoering in de vorm van een Elektronisch Toezicht (ET) of een Voorwaardelijke Invrijheidsstelling (VI). Hierin zal hij begeleid worden door een justitieassistent die werkt voor het justitiehuis in de regio waar de deelnemer zich gaat vestigen. Om een goede continuering van de zorg te verzekeren vindt er bij uitstroom, in samenspraak met de betrokken deelnemer, een warme overdracht plaats zodat het transitiehuis in volle vertrouwen de fakkel kan doorgeven aan het justitiehuis.
Wanneer deelnemers het transitiehuis verlaten en naar huis terugkeren, wordt er altijd met veel zorg en aandacht afscheid genomen. Het is een belangrijk ritueel waaruit deelnemers kracht putten om van dat einde het begin van iets nieuws te kunnen maken. Een moment om terug te blikken op alles wat ze bereikt hebben en om vooruit te kijken naar de kansen die nog zullen komen.
Het transitiehuis biedt ex-deelnemers de mogelijkheid van nazorg. Dit kan concreet worden vertaald in gesprekken met de integratiecoach die de deelnemer tijdens zijn verblijf opvolgde. Daarnaast fungeert het transitiehuis ook als veilige haven waar de ex-deelnemer welkom is wanneer hij geconfronteerd wordt met een probleem, maar zeker ook wanneer hij goed nieuws of belangrijke levenservaringen wil delen. Door ex-deelnemers de boodschap te geven steeds terecht te kunnen bij het transitiehuis, wordt een extra recidive-beperking ingebouwd door de vinger aan de pols te houden, moesten er toch opnieuw grote uitdagingen het pad van de ex-deelnemer kruisen.
Om te herstellen na detentie heb je veel helpende handen nodig. Van professionele samenwerkingspartners, maar meer nog heb je gewone mensen nodig die bereid zijn mee hun schouders onder dit project te zetten. Want een transitiehuis creëert niet alleen opportuniteiten voor de deelnemers, maar ook voor steden/gemeenten en hun inwoners. Transitiehuizen bevinden zich dan ook dicht bij het echte leven, in een buurt, in een stad of gemeente, tussen andere huizen waar mensen wonen.
De pijlers van de Kansenfabriek komen duidelijk naar voren in de manier waarop er gekeken wordt naar de plaats en rol van de buurt rond het transitiehuis. De deelnemer vindt namelijk niet alleen verbondenheid binnen de groep deelnemers en zijn eigen persoonlijke en professionele netwerk. Hij hoort ook bij een bredere samenleving en zal hier als verantwoordelijk burger opnieuw deel van moeten gaan uitmaken. Om dit te kunnen bereiken is een sterke inbedding van het transitiehuis in buurt en bredere samenleving noodzakelijk. Re-integratie is een gedeelde verantwoordelijkheid en dus per definitie tweerichtingsverkeer. De deelnemers van het transitiehuis gaan op zoek naar manieren waarop ze een meerwaarde kunnen betekenen voor de gemeenschap (herstel). De samenleving creëert op haar beurt kansen door deelnemers deel te laten uitmaken van alles wat ze te bieden heeft.
Op een constructieve manier deel uitmaken van een gemeenschap draagt ook bij aan een positieve identiteitsontwikkeling. Voor (ex)gedetineerden is het ontwikkelen van een eigen, ‘nieuwe’ identiteit vaak een moeilijke opdracht. De deelnemers van het transitiehuis zijn echter naast gedetineerde ook partner, vader, broer, zoon, vriend, werknemer en tijdens hun verblijf in het transitiehuis dus ook buurman. Deelnemers worden gestimuleerd en gesensibiliseerd om zich te gedragen als goede buren en steeds respectvol om te gaan met de buurt waar ze (tijdelijk) deel van mogen uitmaken. Ze worden betrokken bij buurtgerichte (vrijwilligers)projecten en aangemoedigd om hier actief aan deel te nemen en initiatief te tonen (zelfbeschikking).
Buurtbewoners uiten soms hun bezorgdheid over de impact van de komst van een transitiehuis op de veiligheid, maar ervaring leert dat een buurt er zelfs veiliger door kan worden. Het zorgt namelijk voor een vorm van sociale controle. Deelnemers voelen zich verbonden met het huis waar ze tijdelijk een thuis vinden en bijgevolg ook met de plek waar dat huis zich bevindt. En datgene waarmee je je verbonden voelt, wil je geen schade berokkenen. Integendeel.
It takes a village to re-integrate our prisoners.
De ontwikkeling van kleinschalige detentievormen zoals een transitiehuis kadert in de hervorming binnen de FOD Justitie waarvoor het startschot werd gegeven in 2016. Toen werd het masterplan ‘Gevangenissen en internering’ goedgekeurd en koos Justitie resoluut voor verandering. De focus komt te liggen op een meer humane detentie, met oog op het opnieuw functioneren van (ex-)gedetineerden in de maatschappij. De FOD Justitie is opdrachtgever, subsidiërende partner en één van de belangrijke stakeholders in dit project.
De Kansenfabriek zet in op een constructieve, vlotte en transparante samenwerking met het DG EPI (Directoraat Generaal Penitentiaire Inrichtingen) en dit op alle vlakken van de werking.
De gevangenis Leuven-Hulp fungeert als moedergevangenis en beheert de dossiers van de deelnemers van het transitiehuis van Leuven. Hierdoor is zij een partner in elk aspect van de werking en in elke fase van de begeleidingstrajecten.
Leuven verwelkomt en ondersteunt het transitiehuis en daar is de Kansenfabriek de stad zeer dankbaar voor!
De deelnemer moet na zijn detentie opnieuw als verantwoordelijke burger deel gaan uitmaken van de bredere samenleving. Om dit te kunnen bereiken is een sterke inbedding van het transitiehuis in buurt en bredere samenleving noodzakelijk. Re-integratie is een gedeelde verantwoordelijkheid en dus per definitie tweerichtingsverkeer. De deelnemers van het transitiehuis gaan op zoek naar manieren waarop ze een meerwaarde kunnen betekenen voor de gemeenschap. De samenleving creëert op haar beurt kansen door deelnemers deel te laten uitmaken van alles wat ze te bieden heeft.
Het lokale bestuur van de stad fungeert hierin als sterke samenwerkingspartner en facilitator en bouwt mee aan een positieve verbinding tussen de buurt, lokale partners en het transitiehuis.
Het Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW) helpt mensen met al hun vragen en problemen die te maken hebben met welzijn. Een moeilijke relatie. Persoonlijke moeilijkheden. Financiële, administratieve, juridische of materiële problemen. Problemen in je gezin, familie of je ruimere sociale omgeving…
CAW Oost-Brabant zet mee zijn schouders onder de uitbouw van een kwaliteitsvol transitiehuis in Leuven. Als grootschalige eerstelijns hulpverleningsorganisatie wordt het CAW gekenmerkt door een breed aanbod waar de deelnemers van het transitiehuis de nodige hulp en ondersteuning kunnen vinden, zowel tijdens hun traject als in het kader van opvolging na uitstroom.
Ook de justitiehuizen zijn een belangrijke partner in dit verhaal met oog op de uitstroom van de deelnemers. Deelnemers verlaten het transitiehuis in het kader van Elektronisch toezicht (ET) of Voorwaardelijke Invrijheidsstelling (VI). In beide gevallen worden zij verder opgevolgd door een justitieassistent. Deelnemers worden na hun verblijf in het transitiehuis niet zomaar losgelaten. Om een goede continuering van de zorg te verzekeren zet het transitiehuis ook in op een goede afronding en opvolging van het hulpverleningsproces. Bij uitstroom vindt er dus, in samenspraak met de betrokken deelnemer, een warme overdracht plaats zodat het transitiehuis in volle vertrouwen de fakkel kan doorgeven aan het justitiehuis.
Met veel trots kondigt de Kansenfabriek de komst van haar eerste transitiehuis aan! De stad Leuven zet als inclusieve stad zijn schouders mee onder dit innovatieve project.
Leuven legt als solidaire en zorgzame stad zijn focus op het creëren van kansen voor iedereen. Deze complementaire visie maakt de stad Leuven en de Kansenfabriek tot de ideale partners om een succesvol transitiehuis uit de grond te stampen.
Een Kansenfabriek bouw je niet zomaar. Dat vraagt veel handen en ook de nodige tijd. De voorbereidingen voor de opening van het transitiehuis van Leuven zijn volop gaande. Het huis wordt getransformeerd in een thuis voor 16 deelnemers. Er wordt een sterk team van gedreven medewerkers samengesteld. En lokale partnerschappen worden opgezet en bestendigd.
De opening is voorzien in het voorjaar van 2024!
De re-integratie van ex-gedetineerden is een grootschalige onderneming. Het transitiehuis van de Kansenfabriek fungeert dan ook als netwerkorganisatie die sterk inzet op samenwerkingen en partnerschappen, zowel lokaal als bovenlokaal.
Spitsdesign